معادلهي شيميايي واكنشها و موازنه آنها

مواد ميتوانند در تغييرات فيزيكي يا شيميايي شركت كنند. در تغييرات فيزيكي تنها حالت فيزيكي ماده عوض ميشود و ساختار ذرههاي تشكيل دهندهي دچار تغيير نميشود، در حاليكه در تغيير يا واكنش شيميايي ساختار ذرات عوض ميشود. واكنش شيميايي ميتواند براي توصيف يك تغيير شيميايي به كار گرفته شود. براي نمايش اتمها و مولكولهاي شركت كننده در يك واكنش ميتوان از نمادها و فرمولهاي آنها استفاده كرد. معادلهاي كه به اين ترتيب نوشته ميشود را معادلهي نمادي واكنش شيميايي يا به طور خلاصه معادلهي واكنش ميگويند. واكنشهاي شيميايي از قانون پايستگي جرم تبعيت ميكنند. بنا بر اين قانون در يك واكنش شيميايي جرم توليد يا نابود نميشود و ثابت است يا بعبارتي مجموع جرم مواد اوليه قبل از واكنش با مجموع جرم محصولات بعد از انجام واكنش برابر است. قانون پايستگي جرم از اينجا ناشي ميشود كه در يك واكنش شيميايي اتمها توليد يا نابود نميشوند و تنها نحوهي پيوند خوردن آنها با هم عوض ميشود. بنابراين تعداد اتمهاي هر عنصر در دو طرف واكنش بايستي يكسان باشد و درنتيجه جرم مربوط به آنها نيز بايستي بدون تغيير باشد. در صورتي كه تعداد اتمهاي هر نوع عنصر در دو طرف واكنش يكسان باشد، ميگويم معادلهي واكنش موازنه شده است. در غير اينصورت واكنش موازنه نشده است. به عمل مساوي قرار دادن تعداد اتمهاي هر نوع عنصر در دو طرف واكنش که با انتخاب ضرايب مناسب براي مواد شركت كننده در واكنش صورت ميگيرد، موازنه ميگويند. براي موازنه كردن واكنشهاي شيميايي ميتوانيم از مراحل زير استفاده كنيم:

1- مرحلهي اول: نوشتن معادلهي موازنه نشدهي واكنش و مشخص ساختن مواد اوليه و محصولات با فرمول شيميايي مربوطه.

2- مرحلهي دوم: شناسايي اتمهاي عنصرهايي كه در طرف راست يا چپ معادله فقط در يك تركيب حضور دارند و موازنهي آنها با انتخاب ضرایب مناسب يا انتخاب ضريب يك براي تركيب با بيشترين تعداد و تنوع اتمها و يافتن ضرايب تركيبات ديگر براساس آنها.

3- مرحله سوم: موازنه كردن مابقي اتمها و عناصر.

4- مرحلهي چهارم: از آنجايي كه برطبق ضرايب موجود در يك معادلهي موازنه شده بايستي كوچكترين اعداد صحيح ممكن باشند، در صورتي كه ضرايب در مراحل قبل به صورت كسري به دست آمده باشند، آنها را در يك عدد طبيعي مناسب ضرب ميكنيم تا قرارداد فوق را رعايت كنند.

مثال: واكنشهاي زير را موازنه كنيد.

الف) 

ب) 

حل:

الف)

ب) 

*****

دقت داشته باشید که در موازنه معمولا ضریب یک را نمی نویسیم.

||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||

**************************************************

سایت: www.youngchemist.com

مولف: محمد شاهی

نظرات، پیشنهادات و انتقادات: chemistry.shahi@gmail.com

**************************************************

||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||